10 februari 2024
Zojuist heb ik gelukkig Chinees nieuwjaar gewenst op social media. Alweer een gelukkig nieuwjaar. De derde in 2024! Bijzonder dat er zoveel verschillende momenten zijn om nieuwjaar -een nieuw begin- te vieren. Nu de wereld kleiner wordt, we meer en meer met andere culturen wereldwijd samenleven, valt dat op. Wat zijn de verschillen tussen oud en nieuw in de verschillende tradities?
Laat ik beginnen met Chinees Nieuwjaar. Ieder jaar valt dat op andere dagen gemeten langs de Westerse kalender. Maar altijd tussen 21 januari en 20 februari. De reden dat het steeds op andere dagen valt is dat de Chinese kalender een gecombineerde maan-zonnekalender is. De eerste dag van de nieuwjaarsviering valt op de tweede soms derde nieuwe maan na de winterzonnewende. Het feest duurt 14 dagen, want eindigt op de daaropvolgende nieuwe maan. Het is de dag waarop de komst van de lente wordt gevierd. Een nieuw begin, een ontwaken van de natuur. Ook de jaartelling is anders. Doorgaans werden jaren geteld aan de hand van de regerende dynastieën. In China zelf gebruikt men die jaartellingen niet meer. Wel nog in o.a. Taiwan. Daar wordt nog uitgegaan van de jaartelling die begon bij het eerste regeringsjaar van de Gele Keizer. Een vernieuwende keizer, die ook een rol speelt in een standaardwerk van de Chinese Traditionele Geneeskunde. In het algemeen wordt als eerste jaar van de telling het jaar 2698 voor Christus aangehouden. Als we dat bij de Westerse jaartelling optellen zou het nu het jaar 4722 zijn.
Als ik kijk naar het traditionele (Noord) Europese nieuwjaar, dan werd dat gevierd op 1 februari. Het feest van Imbolc. Een van de vier jaarfeesten van de Kelten. Het valt precies tussen de zonnewinterwende (Yule) en de lente equinox (Ostara; in Duits nog steeds Ostern, in het Engels Easter). Gevierd wordt de terugkeer van het licht en de bevruchting van de aarde. Het woord Imbolc betekent dan ook “in de buik”. De dag is gewijd aan de godin van licht en vuur Brigid, de Stralende (het Engelse woord bright). Sommige zeggen dat het een kruidenvrouw/heler was uit Ierland die in Avalon woonde. In Ierland is deze dag nog steeds Saint Brigits Day. De Rooms Katholieke kerk heeft er Maria Lichtmis van gemaakt.
In de huidige tradities van de Westerse culturen valt het nieuwjaar op 1 Januari.
Gevierd wordt…..weet ik niet. Voor zover ik kan beoordelen, is de datum niet gekoppeld aan een verandering in de natuur of sterrenstand. Eigenlijk heel kunstmatig.
December is qua taalgebruik (Latijn) de 10e maand, maar die telling echoot nog de Romeinse gebruiken. Zo ook de naam ban de maand januari. Genoemd naar de God Janus, de god met de twee gezichten. Een beeltenis van hem hing in veel Romeinse huizen boven de deur. Een gezicht keek naar buiten en een gezicht keek naar binnen. Toepasselijk voor een nieuw jaar. Deze kunstmatige niet met de natuur verbonden jaarindeling is ingevoerd door Paus Gregorius, en volgt dus de Gregoriaanse kalender.
